Τα Έθιμα των Ποντίων Παφραίων τα Θεοφάνεια

Την παραμονή των Θεοφανείων (Φώτων), κανένας από τους Παφραίους δεν έβγαινε έξω από το σπίτι του. Ήταν μέρα που κάθε νοικοκυρά καθάριζε όλο το σπιτικό της. Ζύμωνε και έφτιαχνε διάφορα γλυκίσματα και προ παντός κουλούρια και γενικά κάθε είδους προετοιμασία για την μέρα που ακολουθούσε.

Ο πατέρας

έπρεπε να καθαρίσει την αυλή, τους στάβλους των ζώων και τους χώρους οπού είχαν τα ζωντανά.

Το βράδυ των Φώτων, έπρεπε όλα τα μέλη της οικογένειας, να λουστούν για να είναι καθαρά για την επομένη. Μάλιστα δε, οι μανάδες λέγανε στα παιδιά τους ότι την ημέρα αυτή ,ακόμη και οι αρκούδες έμπαιναν στο νερό για να καθαριστούν. Γι’αυτό και οι άνθρωποι, οφείλουν πρώτα αυτοί να λουστούν και να είναι καθαροί την ημέρα των Φώτων, αφού πρώτα καθαρίσουν την ψυχή τους στον πνευματικό.

Μετά το λούσιμο ολόκληρης της οικογένειας, η νοικοκυρά ανάβει κεριά σε σχήμα σταυρού και τα τοποθετεί κάτω από το εικονοστάσι καθώς και σε όλες τις γωνίες του σπιτιού, στις εισόδους, στο σαλόνι, στα δωμάτια και αν έχει ζώα μέσα στο στάβλο.

Επίσης περνούσαν κουλούρια στα κέρατα των ζώων. Αυτό αποτελούσε τρόπον τινά ένα είδος συμμετοχής και των ζωντανών στη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης,

 Τα παιδιά του χωριού μόλις σουρούπωνε περνούσαν από τα σπίτια και αφού άνοιγαν την πόρτα του σπιτιού, πετούσαν μέσα ένα σάκο και γρήγορα έκλειναν τη πόρτα και η νοικοκυρά έβαζε μέσα στον σάκο (ντορβά) ότι είχε, όπως μήλα, πορτοκάλια, ξυλοκέρατα, κλπ. Μετά τραβούσαν προς τα έξω το σακίδιο με τον σπάγκο που είχαν δεμένο σε αυτό, με μεγάλη ταχύτητα, για να μη τους αναγνωρίσει η νοικοκυρά. Αν η οικογένεια ήταν  εύπορη η νοικοκυρά κολλούσε στο μήλο που έβαζε μέσα στα σακίδιο και μια δραχμή και έτσι έφευγαν τα παιδιά και πήγαιναν σε άλλη πόρτα.

Τα μικρότερα όμως παιδιά ανήμερα των Φώτων πήγαιναν σε συγγενικά τους σπίτια με ένα μήλο ή πορτοκάλι δεμένο με σπάγκο από το κοτσάνι και το περιέφεραν μέσα στο σπίτι και ο οικοδεσπότης ή η οικοκυρά κολλούσε στο μήλο νόμισμα.

Ας σημειωθεί ότι τα παιδιά των Παφραίων την ημέρα των Θεοφανείων ή το βράδυ της παραμονής δεν έλεγαν κάλαντα.

Ανήμερα των Θεοφανείων, ολόκληρη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία. Μετά τη θεία λειτουργία έπαιρναν αγιασμό στο σπίτι και αφού έπιναν, ράντιζαν όλους τους χώρους. Ακόμη αγίαζαν τους στάβλους και τα χωράφια τους. Μάλιστα η νοικοκυρά φύλαγε μέσα σε ένα μπουκάλι τον αγιασμό, τον οποίο  χρησιμοποιούσε ολόκληρο το χρόνο, σαν φάρμακο για πληγές ή ακόμη και για στομαχικούς πόνους.

Όποτε το επέτρεπε ο καιρός, ο ιερέας τελούσε τον Αγιασμό των υδάτων μέσα σε δεξαμενή ,ποτάμι ή λίμνη, αν όμως ο καιρός ήταν άσχημος ο αγιασμός γινόταν μέσα στην Εκκλησία. Όποιος πλειοδοτούσε σε σχετική δημοπρασία, έβγαζε τον σταυρό μέσα από την κολυμβήθρα, στην οποία ο ιερέας έκανε τον αγιασμό και είχε το δικαίωμα να τον μεταφέρει στη συνέχεια σε όλα τα σπίτια του χωριού ψάλλοντας το «Εν Ιορδάνη Βαπτιζομένου σου Κύριε» ή «Επεφάνης σήμερον τη οικουμένη» και τα χρήματα που έπαιρνε ήταν για λογαριασμό του.

Στα πολύ παλαιά χρόνια κατά την περιφορά του Σταυρού, είχαν μαζί τους και ένα γάιδαρο με κρεμασμένους γύρω από το σαμάρι σάκους, μέσα στους οποίους έβαζαν οι νοικοκυρές αλεύρι ή σιτάρι ή άλλα δημητριακά, αν φυσικά δεν είχαν χρήματα να δώσουν.

Από την παραμονή ακόμη των Θεοφανείων, οι Παφραίοι όχι μόνο δεν κάπνιζαν και δεν έτρωγαν αλλά και νερό δεν έπιναν μέχρι την επομένη, για να μεταλάβουν των Αχράντων Μυστηρίων και στη συνέχεια να πιουν αγιασμό.

Μόλις τελείωνε η Θεία Λειτουργία τα μικρά παιδιά του σχολείου, συγκεντρωμένα σε ομάδες περίμεναν έξω από την Εκκλησία και φιλούσαν το χέρι κάθε μεγαλυτέρου σε ηλικία και έπαιρναν μια ευχή, που δεν ήταν άλλη πάρα: «Να ζήσεις παιδί μου και του Χρόνου».

Ένα άλλο έθιμο των Θεοφανείων στους Ποντίους Παφραίους, ήταν το πέταμα μέσα στο νερό κάποιου συγχωριανού τους. Μια ομάδα νέων πλησίαζε κάποιον άλλο νέο μόλις σχολούσε η Εκκλησία. Τον πρότειναν να πέσει όπως είναι μετά ρούχα τα γιορτινά μέσα στο νερό. Η ομάδα αυτή αναλάμβανε όλα τα έξοδα του γλεντιού που θα ακολουθούσε ή αν δεν δεχόταν να πέσει στο νερό όφειλε σύμφωνα με το έθιμο αυτός να πληρώσει όλα τα έξοδα της παρέας σε σχετικό γλέντι που θα γινόταν το βράδυ.

Οι Παφραίοι τις ημέρες των Θεοφανείων, εκτός από την παραμονή, γιορτάζουν για τρεις μέρες.

Η επίσκεψη στους εορτάζοντες Θεοφάνηδες, Φώτηδες κλπ ήταν απαραίτητη. 

Απο το βιβλίο "Παφραίων Έθιμα" 

του Αντωνιάδη Γεωργίου (νεοτέρου)

 Θεσσαλονίκη 2015