ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ: ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΡΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (ημερολόγιο)

Η αγάπη είναι σύζυγος των αγγέλων, σύντροφος των πατέρων, ομοτράπεζη των προφητών, συναθλήτρια των μαρτύρων.

Η αγάπη ομολογεί τον Πατέρα, προσκυνεί τον Υιό και δοξολογεί το Άγιο Πνεύμα. Η αγάπη δε διαιρεί την ομοφωνία της Τριάδος.

Ο σώφρων περνά ολόκληρη τη ζωή του με άνεση και με μεγάλη πνευματική ελευθερία.

Αυτή είναι η ανθρώπινη φύση. Πολλές φορές πετυχαίνει τα μεγάλα, ενώ αποτυχαίνει στα μικρά.

Τίποτε δεν είναι πιο πολύτιμο από τον άνθρωπο, παρά το γεγονός ότι είναι και παραμένει θνητός.

Είσαι σκεύος πλασμένο από το Θεό. Δόξασε λοιπόν Εκείνον που σε έφτιαξε.

Η απληστία τυραννεί, η πλεονεξία καταδυναστεύει, το ψέμα περηφανεύεται, η εμπιστοσύνη προς τους άλλους χάθηκε, η αλήθεια εγκατέλειψε τη γη.

Θέλεις να διορθώσεις τον αδελφό σου; Δάκρυσε, συμβούλευσε, παρακάλεσε.

Τίποτε δεν μπορεί να κάνει την ψυχή τόσο φιλοσοφημένη και επιεική και ήπια, όσο η συνεχής ανάμνηση των αμαρτημάτων μας.

Η απλότητα είναι ένας δρόμος που οδηγεί στη φιλοσοφημένη ζωή. Κανένας δεν είναι τόσο καλός και ωραίος στην ψυχή όσο ο απλός.

Δεν υπάρχει κανένα κακό χειρότερο από την οκνηρία, κανένα μεγαλύτερο από την αργία.

Όσο τα εμπόδια είναι μεγαλύτερα, τόσο πιο πολλή αξία έχει ο θρίαμβος της αρετής.

Η απελπισία έχει την ιδιότητα να μας αποστερεί από τα αγαθά που αποκτήσαμε, η αδιαφορία δε μας αφήνει να απαλλαγούμε από τα κακά που μας περιμένουν.

Ούτε η δικαιοσύνη σου να είναι άκαμπτη, ούτε η φρόνησή σου περίπλοκη. Παντού το μέτρο είναι το άριστο.

Ας απομακρύνουμε από το στόμα μας κοροϊδίες και βρισιές και αισχρολογίες και κακολογίες, καθώς και τη συνήθεια των όρκων.

Πρώτα να διαπλάσετε τις ψυχές των παιδιών σας που βαδίζουν προς το γάμο, ώστε να μη ζητούν υλικά αγαθά, αλλά σωφροσύνη.

Τίποτε δε δυσαρεστεί τόσο τους περισσότερους ακροατές όσο το να εγκωμιάζει κανείς τον εαυτό του.

Όπου αποφασίζει ο Θεός, υποχωρεί η φυσική τάξη, γιατί εφόσον αποφάσισε, μπόρεσε και το έκανε.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος (εγχειρίδιο)

«Η καλή φιλία είναι θησαυρός… Οι στενοχώριες της ζωής γίνονται πιο βαριές, αν δεν υπάρχει κάποιος φίλος να τις μοιραστείς.»

«Πολύ πιο εύκολα μπορεί κανείς να σηκώσει με τους φίλους του την πιο ανυπόφορη συμφορά παρά μονάχος του την πιο μεγάλη ευτυχία».

«…Κανείς δεν μπορεί να προοδεύσει στην αρετή, αν δεν είναι εξυπηρετικός στους αδελφούς του… δεν είναι αρκετό να υψώνουμε τα χέρια στον ουρανό, πρέπει να τα απλώνουμε και στους αδελφούς μας που έχουν ανάγκη…»

Από εγχειρίδιο «Σχολικές εκδηλώσεις»

Χρυσόστομος: «Όσο κι αν είσαι σπουδαίος, άλλο τόσο να είσαι ταπεινός. Όταν ανεβείς ψηλά, είναι ανάγκη να πάρεις τα μέτρα σου, για να μην πέσεις… Σήμερα είσαι πλούσιος, αύριο φτωχός, σήμερα υγιής, αύριο άρρωστος, σήμερα χαρούμενος, αύριο λυπημένος, σήμερα δοξασμένος, αύριο περιφρονημένος, σήμερα νέος, αύριο γέρος. Μήπως παραμένει σταθερό κάτι από τα ανθρώπινα;… Γιατί, λοιπόν, άνθρωπέ μου, έχεις περηφάνια, ενώ είσαι καπνός, ματαιότητα;»

«Θα πω για κάποιον ότι με αγαπάει, όχι μόνο όταν με επαινεί, αλλά κι όταν με ελέγχει για να με διορθώσει.»

«Δεν έχει τόση αξία το να γεννηθεί κανείς από μεγάλους σε πλούτο και σε αξίωμα, όσο το να γίνει ο ίδιος μεγάλος.»

«Πρέπει να εμφυτευθούν στο παιδί οι εξής αρετές: το φιλάνθρωπο, το ευεργετικό, το αμνησίκακο, το αόργητο, για να διαπλαστεί σε τέλειο χριστιανό.»

«Όποιος επιπλήττει τους νέους χωρίς συγχρόνως να τους παρηγορεί, τους κάνει σκληρότερους. Διότι δεν μπορούν να σηκώσουν το φορτίο των συνεχών ελέγχων και γι΄ αυτό και με βιαιότητα αντιδρούν. Για να προλάβουμε λοιπόν τους πόνους που προκαλούν οι έλεγχοι, πρέπει να τους συνοδεύουμε με λόγια καλοσύνης» Χρυσόστομος:

«Ο άρχοντας δεν πρέπει να υπερέχει απ’ τους αρχόμενους στις τιμές αλλά στις αρετές…»

*Όταν διαφθαρούν οι άρχοντες, οι σύμβουλοι, οι δικαστές, οι ιερείς, τίποτε πλέον δεν υπάρχει, που θα μπορέσει να εμποδίσει τον λαόν να καταστραφεί.

*Τα πουλιά έχουν φτερά για να αποφεύγουν τις παγίδες και οι άνθρωποι το λογικό για να αποφεύγουν τα αμαρτήματα.

*Δεν θα χρειαζότανε λόγια, αν έλαμπε η ζωή μας. Δεν θα χρειαζότανε δάσκαλοι, αν επιδεικνύαμε έργα. Κανείς δεν θα παρέμενε άπιστος, αν εμείς ήμασταν πραγματικοί Χριστιανοί.

*Να σεβόμαστε ο ένας τον άλλον, για να μάθουμε να σεβόμαστε και τον Θεό. Εκείνος που είναι θρασύς στους ανθρώπους, είναι θρασύς και στον Θεό.

*Πραγματικά πλούσιος είναι εκείνος που δεν έχει ανάγκη από τίποτε. Δηλαδή ο ολιγαρκής.

*Αν θέλεις να αφήσεις πολύ πλούτο στα παιδιά σου, άφησέ τους στην πρόνοια του Θεού. Αυτός, όταν δει ότι Του δείχνεις τόση εμπιστοσύνη και τον αναγνωρίζεις συγκληρονόμο, πώς δεν θα τους εξασφαλίσει κάθε αγαθό;

* ... (Οι άγιοι) περιεφρόνουν τα χρήματα, απέφευγαν την δόξαν, είχαν απαλλαγή από τας βιοτικάς φροντίδας. Διότι εάν δεν είχαν αυτά, αλλ' ήσαν δούλοι των παθών, και αν ακόμη ανιστούσαν απείρους νεκρούς, όχι μόνον δεν θα ωφελούσαν εις τίποτε, αλλά θα ήτο δυνατόν να θεωρηθούν και απατεώνες.

*Τέτοιοι άνθρωποι (που πιστεύουν ένεκα θαυμάτων) υπάρχουν και σήμερα πολλοί, οι οποίοι έχουν το όνομα του πιστού, αλλ' είναι ευμετάβλητοι εις την πίστιν και ασταθείς. Δι' αυτό ούτε τώρα ο Χριστός δεν εμπιστεύεται τον εαυτόν του, αλλ' αποκρύπτει τα περισσότερα....

*Μη ζητής λοιπόν θαύματα, αλλά ζήτει την υγείαν της ψυχής... Μη ζητής να ίδης τυφλόν να θεραπεύεται, αλλά πρόσεξε όλους που αναβλέπουν τώρα την πιο ωραίαν και την πιο ωφέλιμον ανάβλεψιν και μάθε και συ να βλέπης με σωφροσύνη και προσπάθησε να διόρθωσης τον οφθαλμόν σου.
*Για την έννοια και την ιδέα της αγάπης ενομοθέτησε ο Θεός την ελεημοσύνη. Και χωρίς την ελεημοσύνη ήταν σε θέση ο Θεός να συντήρηση τους φτωχούς. Αλλά αναθέτει τη συντήρησή τους σ' εμάς, για ν' αναπτύξη τους μεταξύ μας δεσμούς της αγάπης και τη θέρμη των σχέσεων μας.

*Διά ποίαν αιτίαν ο απ. Παύλος, τον μεν θάνατον του Χριστού, θάνατον ονόμασε, τον δε ιδικόν μας κοίμησιν;Όχι απλώς. Διά μεν τον Χριστόν θάνατον ωνόμασε διά να πιστοποίηση το πάθημά Του, δι' ημάς δε κοίμησιν ωνόμασε, διά να παρηγορήση την οδύνην μας, διότι όστις κοιμάται θα εξεγερθή εξάπαντος, και τίποτε άλλο δεν είναι ο θάνατος, παρά ύπνος μακρύς.

*Η Εκκλησία είναι κιβωτός σωτηρίας, πολύ ανώτερη απ' την κιβωτό του Νώε. Εδώ, λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, η Εκκλησία «παραλαμβάνει τα ζώα και μεταβάλλει... Εισήλθε κάποιος κοράκι, και εξέρχεται περιστερά. Εισέρχεται λύκος, και εξέρχεται πρόβατον. Εισέρχεται όφις, και εξέρχεται αρνίον, ου της φύσεως μεταβαλλόμενης, αλλά της κακίας ελαυνομένης».

*«Κανείς δεν θα ήταν ειδωλολάτρης, αν ήμεθα πραγματικοί Χριστιανοί· αν εφυλάγαμε τις εντολές του Χριστού όταν μας αδικούσαν και όταν μας άρπαζαν τα ιδικά μας· αν ευλογούσαμε όταν μας ύβριζαν· αν ευεργετούσα¬με όταν εδεινοπαθούσαμε. Κανείς δεν θα ήταν τόσο θηρίο, ώστε να μην τρέξη προς την ευσέβεια, αν από όλους μας ετηρείτο αυτή η τακτική».

Πνευματικά Ορθόδοξα Μηνύματα Σωτήριου Οικοδομής

Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη

Θεσσαλονίκη
impantokratoros.gr

Γνώρισμα ἰσχυρῶν ἀνδρῶν εἶναι νὰ ὑπομένουν τοὺς ἀσθενεῖς.

Νὰ σκεπτόμεθα συνεχῶς τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν.

Ὄχι ἄνθρωπος ὡς πρὸς τὸ ὄνομα ἀλλὰ στὸ φρόνημα

Γιατί ὅταν σὲ βλέπω νὰ ζεῖς ἄλογα, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω;Ἄνθρωπο ἢ βόδι; Ὅταν σὲ βλέπω νὰ ἁρπάζεις, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι λύκο; Ὅταν σὲ βλέπω νὰ πορνεύεις, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι γουρούνι; Ὅταν σὲ βλέπω δόλιο, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι φίδι; Ὅταν σὲ βλέπω νὰ ἔχεις δηλητήριο, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι ἀσπίδα; Ὅταν σὲ βλέπω ἀνόητο, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι γάϊδαρο; Ὅταν σὲ βλέπω νὰ μοιχεύεις, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι ἵππο θηλυμανῆ; Ὅταν σὲ βλέπω ἀπείθαρχο καὶ ἄμυαλο, πῶς νὰ σὲ ὀνομάσω ἄνθρωπο καὶ ὄχι πέτρα;

Πῶς θὰ σὲ ἀποκαλῶ ἄνθρωπον,

ὅταν ἔχεις περισσότερα ἐλαττώματα ἀπὸ τὰ θηρία;

Ὅταν λακτίζῃς ὡσὰν ὄνος καὶ πηδᾶς ὅπως ὁ ταῦρος καὶ χρεμετίζῃς διὰ τὰς γυναῖκας ὅπως ὁ ἵππος καὶ εἶσαι λαίμαργος ὅπως ἡ ἄρκτος καὶ παχύνῃς τὸ σῶμα σου ὡσὰν ἡμίονος καὶ μνησικακῇς ὡσάν καμήλα καὶ ἁρπάζης ὅπως ὁ λύκος, ὀργίζεσαι ὅπως ὁ ὄφις, δαγκώνῃς ὅπως ὁ σκορπιός, εἶσαι ὕπουλος ὅπως ἡ ἀλεποῦ, ἔχεις μέσα εἰς τὴν ψυχήν σου δηλητήριον ὅπως ἡ κόμπρα καὶ ἡ ἔχιδνα καὶ διεξάγῃς πόλεμον κατὰ τῶν ἀδελφῶν σου ὅπως ὁ πονηρὸς ἐκεῖνος διάβολος, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ σὲ ὑπολογίζω μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ βλέπω νὰ ἔχῃς αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὰ χαρακτηριστικά;

Νά μή προτιμᾶς τήν ὁμόνοια ἀπό τήν ἀλήθεια, ἀλλά μέ γενναιότητα νά στέκεσαι μέχρι θανάτου... τήν ἀλήθεια πουθενά νά μή προδώσῃς.

Τί ζητᾶ, ἀδελφέ, ἀπό σένα ὁ Θεός, ἐκτός ἀπό τήν σωτηρία σου; Ἐάν ὅμως ἐσύ ἀμελεῖς καί δέν θέλεις νά σωθῆς καί νά βαδίσης τάς εὐθείας ὁδούς τοῦ Θεοῦ καί τίς ἐντολές Του δέν θέλεις νά τηρῇς,φονεύεις τόν ἑαυτό σου καί τόν βγάζεις ἔξω ἀπό τόν οὐράνιο νυμφῶνα.

«Θα πω για κάποιον ότι με αγαπάει, όχι μόνο όταν με επαινεί,

αλλά και όταν με ελέγχει, για να με διορθώσει».

«Πλούσιος δεν είναι εκείνος που έχει πολλά,

Αλλά εκείνος που δεν έχει ανάγκη από τίποτε».

«Μη θαυμάζεις τα σωματικά κάλλη,

όταν λείπει η αρετή της ψυχής».

«Τα χρήματα είναι καλά όταν με αυτά

βοηθάς τους φτωχούς συνανθρώπους σου.»

 «Ένας και μόνο άνθρωπος με θεϊκή φωτιά στην καρδιά

μπορεί να διορθώσει ολόκληρη πόλη.»

«Τα παιδιά πρέπει να είναι ντροπαλά και φρόνιμα για να τους επαινούν οι συνάνθρωποί τους και να τους αγαπά ο Θεός. Να ασκηθούν στην εγκράτεια, την οικονομία, τη φιλοστοργία, την εργατικότητα και την υπακοή στους νόμους και στους αρχηγούς της πολιτείας.»

«Δεν υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους

κανένας δικαστής τόσο άγρυπνος

όπως η συνείδησή μας.»

«Ας μην ντρεπόμαστε για τη χειρωνακτική εργασία ούτε να τη θεωρούμε ντροπή.

Ντροπή είναι η αργία και η τεμπελιά. Η αργία γεννά την κακία.

Ο άνθρωπος καταστρέφεται από την αργία,

ενώ με την εργασία γίνεται χρήσιμος.»

«Η νεότητα μόνη της γλιστρά εύκολα και ρέπει προς το κακό.

Όταν αποκτήσει και χρήματα πολύ πιο εύκολα κάνει το κακό πραγματικότητα.»

«Η κακία σου προξενεί ευχαρίστηση που για λίγο διαρκεί

ενώ η αρετή έχει μεν μερικές δυσκολίες αλλά το κέρδος

και η χαρά είναι αιώνια.»

«Όπως οι σφραγίδες όταν πιεστούν στο μαλακό κερί

αφήνουν σ’ αυτό ό,τι έχουν γραμμένο,

έτσι και οι γνώσεις αποτυπώνονται στην παιδική σκέψη.»

«Μη χάσεις το θάρρος σου και απογοητευθείς για τα αμαρτήματά σου. Το χειρότερο σημείο της αμαρτίας είναι το να μένει κανείς στην αμαρτία και η φοβερότερη πτώση το να επιμένει στην πτώση. Αμάρτησες; Μετανόησε... Κι αν κάθε ημέρα αμαρτάνεις, κάθε μέρα να μετανοείς.»

«Γιατί ταραζόμαστε έτσι; Δε βλέπετε τους κυβερνήτες των πλοίων, όταν η θάλασσα μαίνεται κι οι βροντές ταράζουν τον ορίζοντα πως κάθονται στο τιμόνι, χωρίς θόρυβο και ταραχή διευθύνουν το σκάφος; Αυτούς και συ

να μιμηθείς έχοντας την ελπίδα σου στο Θεό. Μένε σταθερός και αμετακίνητος. »

Τίποτα το άπρεπο δεν πρέπει να ακούσουν τα παιδιά, ούτε από τους δασκάλους, ούτε από τους γονιούς, ούτε από την κοινωνία.

Ι. Χρυσόστομος

Κι έτσι, ο Βασίλειος μάς προτείνει να διδάσκουμε με τέρψη, όσο το δυνατόν πιο ευχάριστα, γιατί ό,τι διδάσκεται με τέρψη και χάρη παραμένει μόνιμα κι όχι το βίαιο μάθημα. Συμφωνεί κι ο Χρυσόστομος: «Δει φθέγγεσθαι μετά πολλής χάριτος».

Ο δε Χρυσόστομος προσθέτει και τη διακριτικότητα: «Κατ’ ιδίαν παραίνεσον, συμβούλευσον, παρακάλεσον … δείξον αγάπην».

Ο Χρυσόστομος, από την πλευρά του, υποστηρίζει ότι το πώς θα συμβουλεύουμε τα παιδιά παίζει σημαντικό ρόλο. Η συνήθεια να τα επιπλήττουμε μπροστά σε άλλους δημοσιοποιώντας ουσιαστικά τα σφάλματα και τα ελαττώματα τους, αποτελεί αντιπαιδαγωγική ενέργεια, η οποία προκαλεί τη βίαιη αντίδρασή τους. Είναι μεγάλη αρετή να συμβουλεύει κάποιος, χωρίς να εκθέτει αυτόν που συμβουλεύει, λέει ο Άγιος Πατέρας.

Ο Χρυσόστομος παρατηρεί ότι δεν πρέπει πάντοτε ο δάσκαλος να δείχνει επιείκεια. Χρειάζεται και η αυστηρότητα από το δάσκαλο, όταν εκείνος κρίνει ότι είναι απαραίτητη, με γνώμονα το καλό του μαθητή φυσικά και χωρίς να φτάνει σε ακρότητες και υπερβολές.