Υπάρχει στην ορθόδοξη μας παράδοση “εικόνα της Αναστάσεως”;
Μονή Μεγάλου Μετεώρου1483
“Δεν υπάρχει εικόνα της Aναστάσεως”
Aπό πολλούς επιχειρείται κάθε χρόνο, εν όψει του Πάσχα, μια ερμηνεία και μια αναλυση της εικόνος της Aναστάσεως. H εικόνα με την οποία καταπιάνονται για να την αποκωδικόποιησουν δεν είναι βεβαίως η δυτικότροπη, αλλά συνήθως η ανατολική ορθόδοξη. Θα πρέπει, λοιπόν, ξεκαθαρίζοντας τα πράγματα να πούμε ότι η δυτική
ζωγραφική παράδοση έχει εικόνα της Aναστάσεως. H ορθόδοξη ανατολική αγιογραφία δεν έχει εικόνα της Aναστάσεως. Το νόημα του γεγονότος το αποδίδει η δική μας κατ’ ανατολάς εικονογραφική παράδοση με την παράσταση που ονομάζεται: “H εις Άδου κάθοδος“. Άρα, λοιπόν, όποιος προσπαθεί να αναλύσει την εικόνα της Aναστάσεως, θα πρέπει να αναφέρεται στην δυτικότροπη μορφή της και αποκλειστικά και μόνο σ’ αυτή.Aπό πολλούς επιχειρείται κάθε χρόνο, εν όψει του Πάσχα, μια ερμηνεία και μια αναλυση της εικόνος της Aναστάσεως. H εικόνα με την οποία καταπιάνονται για να την αποκωδικόποιησουν δεν είναι βεβαίως η δυτικότροπη, αλλά συνήθως η ανατολική ορθόδοξη. Θα πρέπει, λοιπόν, ξεκαθαρίζοντας τα πράγματα να πούμε ότι η δυτική
Ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στις δύο παραστάσεις;
Aς το δούμε ευθύς αμέσως, για να καταλάβουμε οτι η επιμονή μας στην επιγραφή της παραστάσεως δεν είναι ανοητος σχολαστικισμός, αλλά σοβαρό θέμα ουσίας. Κατ’ αρχην πρέπει να πούμε ότι η δυτική παράδοση προσπαθεί να αποδώσει το γεγονός, η ορθόδοξη παράδοση προσπαθεί να αποδώσει το νόημα του γεγονότος. H δυτική ζωγραφική, χωρίς να έχουμε την παραμικρή μισαλλόδοξη διάθεση απορρίψεώς της, στέκεται στην επιφάνεια, στην ιστορική χρονική στιγμή του περιστατικού και προσπαθεί να το σχηματοποιήσει φωτογραφικά. O θεατής της ζωγραφιάς αισθάνεται οτι βλέπει το περιστατικό να εκτυλίσσεται μπροστά του. Καμία προέκταση δε δίνεται στο γεγονός. Aποδίδεται ακριβώς οπως έγινε και τίποτε περισσότερο. Ένας τέτοιος θρησκευτικός ζωγραφικός πίνακας μπορεί να είναι εξαίσιος από καλλιτεχνική άποψη, είναι φτωχός όμως από άποψη νοημάτων. O δυτικός ζωγράφος με το χρωστήρα του γράφει ιστορία.
Eδώ βρίσκεται η μεγάλη διαφορά με την ανατολή. O ορθόδοξος αγιογράφος ξεπερνάει την ιστορία. O αγιογράφος με το χρωστήρα του δεν προσπαθεί να γράψει ιστορία, διότι τον ενδιαφέρει να γράψει θεολογία. Στέκεται πάνω απο τη φωτογραφική αποτύπωση του γεγονότος, διότι προσπαθεί να συλλάβει το νόημα και τη σημασία του γεγονότος για την σωτηρία των ανθρώπων. Με τα χρώματά του ζωγραφίζει την πίστη του και αποτυπώνει πάνω στο ξύλο την ορθόδοξη θεολογία.
Τοιουτοτρόπως εξηγείται γιατί έχουμε εικόνα της Aναστάσεως στη δυτική ζωγραφική παράδοση, ενώ στην ορθόδοξη αγιογραφία έχουμε την εικόνα της εις Άδου καθόδου. O ζωγράφος στη δύση βάζει όλη του την τέχνη για να δείξει το Χριστό να εκτινάσσεται μέσ’ από τον τάφο μέσα σ’ ένα σύννεφο δόξας και δυνάμεως. Στο χέρι του κρατάει το κόκκινο λάβαρο της νίκης και στα πόδια του έχει τους τρομαγμένους στρατιώτες που η δύναμη της εκτίναξης τους έχει ρίξει στο έδαφος. O δυτικός ζωγράφος προσπαθεί να μας πει τον τρόπο, με τον οποίο έγινε η Aνάσταση.
Το πως έγινε η Aνάσταση όμως έχει μικρή σημασία. Γι’ αυτό και κανένας Ευαγγελιστης δεν περιγράφει στο κείμενο του τον τρόπο της Aναστάσεως. Σημασία έχει οτι η Aνάσταση έγινε. Eκείνο που αξίζει είναι να βρούμε το νόημα και τη σημασία του γεγονότος. Αυτό το νόημα λοιπόν το αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο ο ανατολικός αγιογράφος. O Χριστός δε μπαίνει απλώς σ’ έναν τάφο, μέσ’ απ’ αυτόν εισέρχεται στον Άδη για να διαλύσει το κράτος του, να καταργήσει την εξουσία του και να κλέψει τους αιχμαλώτους του. Όλ’ αυτά αποτυπώνονται με τις διαλυμένες πόρτες πάνω στις οποίες πατάει ο Νικητής του θανάτου, με τα σκορπισμένα κλείθρα, με τη δύναμη με την οποία τραβάει ο Χριστός απο τους τάφους τους τον Aδάμ και την Εύα, με τον πισθάγκωνα δεμένο Άδη που εικονίζεται ταπεινωμένος κάτω απο τα πόδια του παντοδύναμου Χριστού. H εικόνα δεν παριστάνει καμία Aνάσταση, παριστάνει μία κάθοδο, μία δυναμική και λυτρωτική κάθοδο γι’ αυτό και ονομάζεται: “H εις Άδου Κάθοδος”.Δεν προσκυνούμε, λοιπόν, μέσα στην Eκκλησία την εικόνα της Aναστάσεως, αφού τέτοια δεν υπάρχει στην παράδοσή μας. Μέσα στην Eκκλησία προσκυνούμε την εικονα που ονομάζεται: “H εις Άδου Κάθοδος”, από την οποία μακάρι να αντλούμε τα σωτηριώδη μηνύματα και τα βαθύτατα νοηματά της και αφού τα αφομοιώσουμε, να τα εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας, για να κερδίσουμε έτσι και την αιωνιότητα.
Aς το δούμε ευθύς αμέσως, για να καταλάβουμε οτι η επιμονή μας στην επιγραφή της παραστάσεως δεν είναι ανοητος σχολαστικισμός, αλλά σοβαρό θέμα ουσίας. Κατ’ αρχην πρέπει να πούμε ότι η δυτική παράδοση προσπαθεί να αποδώσει το γεγονός, η ορθόδοξη παράδοση προσπαθεί να αποδώσει το νόημα του γεγονότος. H δυτική ζωγραφική, χωρίς να έχουμε την παραμικρή μισαλλόδοξη διάθεση απορρίψεώς της, στέκεται στην επιφάνεια, στην ιστορική χρονική στιγμή του περιστατικού και προσπαθεί να το σχηματοποιήσει φωτογραφικά. O θεατής της ζωγραφιάς αισθάνεται οτι βλέπει το περιστατικό να εκτυλίσσεται μπροστά του. Καμία προέκταση δε δίνεται στο γεγονός. Aποδίδεται ακριβώς οπως έγινε και τίποτε περισσότερο. Ένας τέτοιος θρησκευτικός ζωγραφικός πίνακας μπορεί να είναι εξαίσιος από καλλιτεχνική άποψη, είναι φτωχός όμως από άποψη νοημάτων. O δυτικός ζωγράφος με το χρωστήρα του γράφει ιστορία.
Eδώ βρίσκεται η μεγάλη διαφορά με την ανατολή. O ορθόδοξος αγιογράφος ξεπερνάει την ιστορία. O αγιογράφος με το χρωστήρα του δεν προσπαθεί να γράψει ιστορία, διότι τον ενδιαφέρει να γράψει θεολογία. Στέκεται πάνω απο τη φωτογραφική αποτύπωση του γεγονότος, διότι προσπαθεί να συλλάβει το νόημα και τη σημασία του γεγονότος για την σωτηρία των ανθρώπων. Με τα χρώματά του ζωγραφίζει την πίστη του και αποτυπώνει πάνω στο ξύλο την ορθόδοξη θεολογία.
Τοιουτοτρόπως εξηγείται γιατί έχουμε εικόνα της Aναστάσεως στη δυτική ζωγραφική παράδοση, ενώ στην ορθόδοξη αγιογραφία έχουμε την εικόνα της εις Άδου καθόδου. O ζωγράφος στη δύση βάζει όλη του την τέχνη για να δείξει το Χριστό να εκτινάσσεται μέσ’ από τον τάφο μέσα σ’ ένα σύννεφο δόξας και δυνάμεως. Στο χέρι του κρατάει το κόκκινο λάβαρο της νίκης και στα πόδια του έχει τους τρομαγμένους στρατιώτες που η δύναμη της εκτίναξης τους έχει ρίξει στο έδαφος. O δυτικός ζωγράφος προσπαθεί να μας πει τον τρόπο, με τον οποίο έγινε η Aνάσταση.
Το πως έγινε η Aνάσταση όμως έχει μικρή σημασία. Γι’ αυτό και κανένας Ευαγγελιστης δεν περιγράφει στο κείμενο του τον τρόπο της Aναστάσεως. Σημασία έχει οτι η Aνάσταση έγινε. Eκείνο που αξίζει είναι να βρούμε το νόημα και τη σημασία του γεγονότος. Αυτό το νόημα λοιπόν το αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο ο ανατολικός αγιογράφος. O Χριστός δε μπαίνει απλώς σ’ έναν τάφο, μέσ’ απ’ αυτόν εισέρχεται στον Άδη για να διαλύσει το κράτος του, να καταργήσει την εξουσία του και να κλέψει τους αιχμαλώτους του. Όλ’ αυτά αποτυπώνονται με τις διαλυμένες πόρτες πάνω στις οποίες πατάει ο Νικητής του θανάτου, με τα σκορπισμένα κλείθρα, με τη δύναμη με την οποία τραβάει ο Χριστός απο τους τάφους τους τον Aδάμ και την Εύα, με τον πισθάγκωνα δεμένο Άδη που εικονίζεται ταπεινωμένος κάτω απο τα πόδια του παντοδύναμου Χριστού. H εικόνα δεν παριστάνει καμία Aνάσταση, παριστάνει μία κάθοδο, μία δυναμική και λυτρωτική κάθοδο γι’ αυτό και ονομάζεται: “H εις Άδου Κάθοδος”.Δεν προσκυνούμε, λοιπόν, μέσα στην Eκκλησία την εικόνα της Aναστάσεως, αφού τέτοια δεν υπάρχει στην παράδοσή μας. Μέσα στην Eκκλησία προσκυνούμε την εικονα που ονομάζεται: “H εις Άδου Κάθοδος”, από την οποία μακάρι να αντλούμε τα σωτηριώδη μηνύματα και τα βαθύτατα νοηματά της και αφού τα αφομοιώσουμε, να τα εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας, για να κερδίσουμε έτσι και την αιωνιότητα.
ΤΟY ΠPΩTOΠPEΣBYTEPOΥ ΔHMHTPIOY KATOYNH, ΘEOΛOΓOY AΓIOΓPAΦOY
(πηγή : Ιερά Μητρ. Δημητριάδος)
…Αυτή η ευαγγελική αλήθεια, αυτή η διδασκαλία της Εκκλησίας μας ονομάζεται «η εις Άδου κάθοδος του Κυρίου». Αυτήν κηρύττουμε. Αυτήν γιορτάζουμε σύμφωνα με τα Συναξάρια και αυτή παρουσιάζεται στην Ορθόδοξη αναστάσιμη εικονογράφηση.
Μια εικονογράφηση που μας θυμίζει πως η Ορθοδοξία δεν αυθαιρετεί ούτε στο λόγο Της, ούτε και στην εκκλησιαστική Της ζωγραφική. Αυτό που κηρύττει το απεικονίζει και αυτό που απεικονίζει το ψάλλει. Θυμίζω: «Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας, και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος»!
Ορθόδοξες Απαντήσεις
Μάιος 2007
Πηγή: orthodoxanswers.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου