Η Παλαιά Διαθήκη στη λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Η Π. Διαθήκη, ως προπαρασκευαστικό στάδιο του απολυτρωτικού έργου του Θεού στον κόσμο, το οποίο ολοκληρώθηκε με την ενανθρώπιση, τη σταύρωση και την ανάσταση του Χριστού, έχει άμεση και στενή σχέση με την Καινή. Αποτελούν μέρη οργανικού συνόλου, που συνθέτει την Αγία Γραφή της χριστιανικής Εκκλησίας και κατανοούνται ως αδιάσπαστη θεολογική ενότητα με συνδετικό κρίκο τον Χριστό. Η σύνδεση Παλαιάς και Καινής Διαθήκης εκφράζεται με τους όρουςπρόρρηση-προτύπωση για την πρώτη και πλήρωση για τη δεύτερη.
Η Εκκλησία κατανόησε από συστάσεώς της την Π. Διαθήκη χριστολογικά και την χρησιμοποίησε ποικιλοτρόπως στη λατρεία. Οι υμνογράφοι εμπνεύστηκαν από γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τους παλαιοδιαθηκικούς χρόνους και αποτύπωσαν με θαυμαστή τέχνη τη σχέση και την ενότητα των δύο Διαθηκών. Σύνολη η υμνολογία εμφανίζεται επηρεασμένη από την παλαιοδιαθηκική θεματολογία και φρασεολογία, ενώ μεγάλος αριθμός θεμάτων από την Π. Διαθήκη απαντά στην εικονογράφηση των ναών.
Τα λειτουργικά αναγνώσματα στη λατρεία
Κατά την προχριστιανική εποχή οι Ιουδαίοι διάβαζαν στις λατρευτικές τους συνάξεις περικοπές από την Π. Διαθήκη. Προηγείτο η ανάγνωση της Πεντατεύχου διηρημένη σε επιμέρους αναγνώσματα για τη λατρεία του Σαββάτου και ακολουθούσε ανάγνωσμα προφητικό. Σε διάστημα τριών ετών διαβαζόταν ολόκληρη η Πεντάτευχος. Οι πρώτοι χριστιανοί κράτησαν αυτή τη συνήθεια, επιλέγοντας κείμενα που περιέχουν ουσιώδη στοιχεία της Θείας Οικονομίας, όπως προφητείες και υποσχέσεις που πληρώθηκαν στο έργο και τη ζωή του Χριστού, τη Νέα Διαθήκη (Ιερεμίας), την έκχυση του Αγίου Πνεύματος (Ιωήλ), την παγκοσμιότητα της σωτηρίας (Ζαχαρίας) κ.ά., πρόσθεσαν όμως και περικοπές από την Κ. Διαθήκη, πιθανότατα κατά την αποστολική εποχή. Τα κείμενα της Π. Διαθήκης προέρχονται από την παλαιότατη Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄), η φιλολογική και θεολογική αξία της οποίας είναι ανεκτίμητη.
Η Εκκλησία επιλέγει αναγνώσματα που περιέχουν λυτρωτικά μηνύματα, υποσχέσεις που εκπληρώθηκαν στο πρόσωπο του Χριστού και στην ίδρυση της Εκκλησίας. Ανήκουν σε διαφορετικά είδη του λόγου: ιστορία, ποίηση, διδασκαλία, προφητεία. Παρουσιάζουν οργανικό σύνδεσμο με την όλη λατρεία και συνιστούν τον κυριότερο τρόπο εκφράσεως του εορταζόμενου σωτηριολογικού γεγονότος της ημέρας που τοποθετείται στο ευρύτερο πλαίσιο της ιστορίας της απολυτρώσεως. Ενταγμένη κατ’ αυτό τον τρόπο η Π. Διαθήκη στη χριστιανική λατρεία, βοηθάει τον άνθρωπο να κατανοήσει καλύτερα το μήνυμα της Κ. Διαθήκης.
Στη σημερινή πράξη της Εκκλησίας τα αναγνώσματα της Π. Διαθήκης που διαβάζονται περισσότερο κατά τη διάρκεια του λειτουργικού έτους προέρχονται από τα βιβλία: Ψαλμοί, Ησαΐας, Σοφία Σολομώντος, Παροιμίαι, Έξοδος, Γ΄ Βασιλειών, Γένεσις, Ιεζεκιήλ, Δανιήλ, Μιχαίας, Κριταί, Αριθμοί, Μαλαχίας, Λευιτικόν, Ιερεμίας, Ιησούς του Ναυή, Βαρούχ. Με εξαίρεση τα βιβλία Γένεσις, Παροιμίαι, Ησαΐας και Ιωνάς που διαβάζονται ολόκληρα, τα ανωτέρω βιβλία διαβάζονται αποσπασματικά, ενώ δεν διαβάζονται καθόλου: α) από τα ιστορικά βιβλία η Ρουθ, τα Α΄-Β΄ Βασιλειών, τα Α΄-Β΄ Παραλειπομένων, τα Α΄ – Β΄ Έσδρας, ο Νεεμίας, ο Τωβίτ, η Ιουδίθ, η Εσθήρ και τα Α΄-Β΄-Γ΄ Μακκαβαίων β) από τα ποιητικά-διδακτικά ο Εκκλησιαστής, το Άσμα Ασμάτων και η Σοφία Σειράχ γ) από τα προφητικά τα βιβλία Αμώς, Ωσηέ, Οβδιού, Ναούμ, Αγγαίος και Θρήνοι Ιερεμίου.
Τα αναγνώσματα καλύπτουν ολόκληρο το λειτουργικό έτος, η κατανομή τους όμως σε αυτό παρουσιάζεται ασύμμετρη, αφού τα περισσότερα είναι συγκεντρωμένα στην περίοδο του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου, ενώ τα υπόλοιπα στα Μηναία.
Η περίοδος του Τριωδίου
Τριώδιο ονομάζεται η εκκλησιαστική περίοδος δέκα εβδομάδων που ξεκινάει από την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο, καθώς και το ομώνυμο λειτουργικό βιβλίο που περιέχει τα ψαλλόμενα και αναγιγνωσκόμενα στην Εκκλησία κατά την περίοδο αυτή στις Ακολουθίες Τριθέκτη, Εσπερινό και Ώρες. Οι παλαιοδιαθηκικές περικοπές της περιόδου είναι από τα βιβλία: Γένεσις, Έξοδος, Ιησούς του Ναυή, Γ΄ Βασιλειών, Δ’ Βασιλειών, Ησαΐας, Ιερεμίας, Ιεζεκιήλ, Δανιήλ, Ιωήλ, Ιωνάς, Σοφονίας, Ζαχαρίας, Ψαλμοί, Παροιμίαι, Ιώβ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου