Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Το φιλότιμο

Σε μία περίφημη ομιλία του, φιλέορτοι αδελφοί μου, ο Άγιος Κύριλλος Πατριάρχης Αλεξανδρείας προτρέπει το ποίμνιό του να ανυμνήσει με ύμνους και ωδές πνευματικές τον ερχόμενο προς το εκούσιο πάθος Δεσπότη Χριστό.

«Ας ανυμνήσουμε», λέγει ο θεοφόρος πατέρας, «με ύμνους και ας εορτάσουμε σήμερα, όχι όπως ταιριάζει στα κοσμικά πανηγύρια, αλλά όπως αρμόζει στον Θεό πνευματικώς•

να κρατήσουμε βάγια, όχι μόνο στο χέρι αλλά και με την ψυχή•
να βγάλουμε από πάνω μας όλη την νέκρωση του παλαιού και δερματίνου χιτώνα αποβάλλοντας κάθε αλαζονεία και έπαρση•
να στρώσουμε την οδό της ζωής μας με κλάδους ελεημοσύνης•
να κόψουμε τον όγκο των βιοτικών μεριμνών.

Γι’ αυτό ο Βασιλεύς των Αγγέλων δεν έρχεται πάνω σε άρματα και με συνοδεία στρατευμάτων, αλλά έρχεται καθισμένος επάνω εις ένα ταπεινό πουλάρι. Αυτόν ας ακολουθήσουμε προς την είσοδό μας στην άνω Ιερουσαλήμ»1.

Αυτήν την επιφανή ημέρα της πίστεώς μας, που η Εκκλησία μας υπενθυμίζει την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα μετά την ανάσταση του Λαζάρου,

αυτή την μεγάλη ημέρα, κατά την οποία δεν πρέπει να αρκεσθούμε μόνο σε εξωτερικούς εορτασμούς, αλλά κυρίως να προσεγγίσουμε με ταπείνωση και καθαρότητα τα γεγονότα της εβδομάδος που εισερχόμεθα, θα μου επιτρέψει η αγάπη σας να μεταφέρω στην ευλαβική σας σκέψη ένα φοβερό λόγο του Αποστόλου Παύλου, που υποδεικνύει με ποιό τρόπο μπορούμε να γίνουμε ευάρεστοι στον Θεό. Και αυτό είναι το ΦΙΛΟΤΙΜΟ.

«Φιλοτιμούμεθα, είτε ενδυμούντες είτε εκδημούντες, ευάρεστοι αυτώ είναι»2.

Δηλαδή, να φιλοτιμούμαστε, είτε όσο είμαστε σ’ αυτόν τον κόσμο είτε φεύγοντας από αυτόν τον κόσμο, να γινόμαστε ευάρεστοι στον Θεό.

Και πρώτον. «Φιλοτιμούμεθα» σημαίνει δείχνουμε ενδιαφέρον και προθυμία να συνεργασθούμε με τον Θεό, προκειμένου να απαλλάξουμε τον χώρο της ψυχής μας από την φθοροποιό αμαρτία και να ενδυθούμε τον χιτώνα της δικαιοσύνης, να αποβάλλουμε τον δερμάτινο χιτώνα, για τον οποίο μας μίλησε προηγουμένως ο Άγιος Κύριλλος, και να ζήσουμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, «το αγαθόν και τέλειον»3. 

Στον χώρο της ψυχής μας πρέπει να είναι «σφοδρά και ακόρεστος» και συγχρόνως σταθερή και «αμετάθετος» η επιθυμία, κατά την έκφραση του Μεγ. Βασιλείου, να προσφέρουμε στον Θεό ότι το καλύτερο, ωραιότερο, αγιότερο και αρτιότερο υπάρχει. Και αυτή η καύση της καρδίας πηγάζει από την άπειρη ευγνωμοσύνη για τα όσα μας χάρισε ο Θεός4. Μοναδικός στόχος μας θα πρέπει να είναι: να ευθυγραμμίσουμε την ζωή μας με το δικό Του θέλημα και να κάνουμε ότι αρέσει σ’ Αυτόν. Δεν πρέπει να μας απασχολεί τι θα πουν οι άνθρωποι, αλλά τι θα πει ο Θεός. Δεν πρέπει να στεκόμαστε στην επιδοκιμασία του κόσμου τούτου, αλλά να έχουμε «αγαθόν συνειδός και βίον δόκιμον και ευδόκιμον».

Ο φιλότιμος άνθρωπος δεν αναπαύεται στην ανοχή του Θεού, αλλά αναπαύει τον Θεό μέσα στον χώρο της καρδιάς του5, αφού η αρετή είναι ενυπόστατος. Και όταν μιλάμε για υπόσταση, μιλάμε για την ζωντανή παρουσία του Χριστού. Πόσο χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Αποστόλου Παύλου: «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε»6.

Δεύτερον. Για το φιλότιμο η Παλαιά Διαθήκη μας παραθέτει ως υποδείγματα τις μορφές των Αγίων Πατριαρχών, οι οποίοι «εποίησαν το αρεστόν ενώπιον του Θεού»7. Ο Πατριάρχης Αβράαμ δεν ήταν μόνο ο πρωταθλητής της πίστεως, αλλά και ο άνθρωπος της αγάπης και της προσφοράς. Είχε πάντοτε σαν γνώμονα στην ζωή του να υπακούει στον Θεό ανιδιοτελώς, να αναπαύει τον Θεό με την αγάπη του και με την τήρηση των εντολών Του και να διακονεί συγχρόνως με πιστότητα και φιλόξενα τον κάθε οδοιπόρο αυτής της ζωής. Σ’ αυτόν αναφέρεται ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του όταν συμβουλεύει: «Η φιλαδελφεία μενέτω. Της φιλοξενίας μη επιλανθάνεσθε• δια ταύτης γαρ έλαθόν τινες ξενίσαντες αγγέλους»8.

Αυτό το φιλότιμο το είχαν στον μέγιστο βαθμό και οι Άγιοι της Καινής Διαθήκης.

Γι’ αυτό μιλούσε συνεχώς ο νεοφανής φωστήρας της οικουμένης και Άγιος των ημερών μας, ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, που συγκλονίζει με την παρουσία του τις ψυχές όλων μας τις δύσκολες αυτές ώρες που διερχόμεθα. Φιλότιμο για τον Όσιο Γέροντα είναι «ευλαβικό απόσταγμα της καλοσύνης, η λαμπικαρισμένη αγάπη του ταπεινού ανθρώπου. Τότε η καρδιά του είναι γεμάτη από μεγάλη ευγνωμοσύνη προς τον Θεό και τους συνανθρώπους του. Και από πνευματική λεπτότητα προσπαθεί να ανταποδώσει και την παραμικρή καλοσύνη που του κάνουν οι άλλοι»9.

Γι’ αυτό και συμβούλευε: «Να έχετε φιλότιμο και να μην εκμεταλλεύεσθε την καλοσύνη των άλλων. Η καρδιά δεν καθαρίζεται με απορρυπαντικό, αλλά με φιλότιμο. Να γινόμαστε θυσία. Ότι κάνουμε να το κάνουμε με χαρά»10.

Αδελφοί μου, η εποχή μας έχει αλλάξει και μαζί με αυτήν έχουμε αλλάξει κι εμείς. Θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι έχουμε ακολουθήσει ένα δυτικό τρόπο ζωής και όχι την γνήσια και άγια Παράδοσή μας, μέσα στο κλίμα της οποίας έζησαν οι πρόγονοί μας και όλοι οι Άγιοι της Εκκλησίας μας.

Αντί να αρέσουμε στον Θεό, επιθυμούμε να αρέσουμε στον εαυτό μας και στο περιβάλλον μας.
Αντί να είμαστε θεάρεστοι, επιθυμούμε, και το επιδιώκουμε, να είμαστε αυτάρεσκοι ή ανθρωπάρεσκοι.
Ακολουθούμε τα σχήματα του κόσμου τούτου, χωρίς να μας ενδιαφέρει ότι έχουμε κληθεί κατά τον λόγο του Κυρίου να γίνουμε Άγιοι («Άγιοι γένεσθε, ότι εγώ άγιός ειμι»)11.

Έχει καταστεί πλέον επιτακτική ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε ως φάρμακο δραστικό στην ασθένεια της ραθυμίας και της αδιαφορίας το «τω Θεώ σπουδάσωμεν διηνεκώς αρέσκειν»12. Αυτό θα το πετύχουμε με την βαθιά μας πίστη στο πρόσωπο του Χριστού, με την μαρτυρία του ονόματός Του, με τον προσωπικό μας αγιασμό. Αυτό συνιστά το φιλότιμο, που σημαίνει τρόπο ζωής. Αυτό απουσιάζει από όλους μας και αυτό οφείλουμε να επιδιώξουμε, ώστε να γίνει κτήμα μας.

Μαζί με τις παραπάνω σκέψεις και με το ενδιαφέρον μου αμείωτο για την πνευματική πρόοδο και προκοπή σας, επιτρέψτε μου ως Επίσκοπος και πρεσβύτερος αδελφός σας, να σας καταθέσω και τις παρακάτω παραινέσεις μου εν όψει της Μεγάλης Εβδομάδος:

1. Να μην λείψει κανείς από τις Ιερές Ακολουθίες αυτής της εβδομάδος, που θα μας βοηθήσουν να βιώσουμε τα «Πάθη τα σεπτά» μέσα σε κλίμα κατανύξεως και προσευχής. Να συμπορευθούμε, δηλαδή, μαζί με τον Κύριό μας προς το Πάθος, για να φθάσουμε εν συνεχεία στην χαρά της Αναστάσεώς Του.

2. Να προετοιμαστούμε κατάλληλα δια του Μυστηρίου της Μετανοίας και της Εξομολογήσεως, προκειμένου να καθήσουμε στο Δεσποτικό Τραπέζι και να πάρουμε μέσα μας την αθάνατη τροφή, το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. Οι λόγοι Του είναι χαρακτηριστικοί για όλους μας: «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ».

3. Θερμότατα σας παρακαλώ, να μείνουμε όλοι το βράδυ της Αναστάσεως στην Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία. Όπως θα τιμήσουμε τα Άχραντα Πάθη του Κυρίου μας, θα πρέπει, συγχρόνως, να τιμήσουμε και το γεγονός της Αναστάσεώς Του, ΠΑΡΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΟΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΑΧΡΑΝΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ.

4. Εφιστώ ιδιαίτερα την προσοχή σας στην νηστεία αυτής της εβδομάδος, η οποία τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα, μετά την Ακολουθία της Αναστάσεως. Άρα, λοιπόν, δεν επιτρέπεται, προφασιζόμενοι διαφόρους λόγους, να καταλύουμε την νηστεία αυτής της εβδομάδος και μάλιστα τις πιο ιερές ημέρες, την Μεγάλη Πέμπτη, την Μεγάλη Παρασκευή και το Μέγα Σάββατο, ατιμάζοντας, έτσι, την περίοδο αυτή και περιφρονώντας το Πάθος του Κυρίου.

5. Θερμά σας παρακαλώ, ακόμη, τις ημέρες αυτές να σκεφθούμε τούς αδελφούς μας, που υποφέρουν από διάφορες ασθένειες• να τούς φέρνουμε στην σκέψη μας, στις προσευχές μας και να κάνουμε ότι είναι δυνατόν για να ανακουφίσουμε τον πόνο τους και να σκουπίσουμε τα δάκρυα από τα μάτια τους.

Να προσευχηθούμε, ακόμη, για όλους εκείνους που βρίσκονται μπλεγμένοι στα δίχτυα της αμαρτίας, για τα παιδιά μας, για τον κόσμο ολόκληρο.

6. Αν θέλουμε να θωρακίσουμε το σπίτι μας και να το κάνουμε απρόσιτο στον εχθρό της ψυχής μας, δεν έχουμε παρά να χρησιμοποιήσουμε τις δύο αρετές: την προσευχή και την ελεημοσύνη. Η ελεημοσύνη θα μας ανεβάσει στον Θρόνο του Θεού και θα μας δώσει την δυνατότητα της παρρησίας κοντά Του κατά την ημέρα της κρίσεως.

Εύχομαι να συμμετάσχουμε όλοι με κατάνυξη ψυχής και με ταπείνωση στον ονειδισμό που για χάρη μας υπέμεινε ο Χριστός, καθώς και στα σωτήρια Παθήματά Του, προκειμένου να έχουμε συμμετοχή και στην δόξα Του στην Βασιλεία των Ουρανών.

---

1. Αγίου Κυρίλλου Πατριάρχου Αλεξανδρείας, Ομιλία ΙΓ Εἰς την αγίαν εορτήν των Βαΐων, και εις τον πώλον. PG 77,1069-1072.
2. Β Κορ. 5,9.
3. Ρωμ. 12,2.
4. Μεγάλου Βασιλείου, Όροι κατ' επιτομήν, Ερώτησις ρνζ , ΕΠΕ 9,190.
5. Αυτόθι, Ερώτησις τα , ΕΠΕ 9, 374-377.
6. Γαλ. 3,27.
7. Εσδ. Β 10,11.
8. Εβρ. 13,1-2.
9. Ιερομ. Ισαάκ, Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου, εκδ. Άγιον Όρος 2004, σελ. 454.
10. Αυτόθι, σελ. 455.
11. Α Πετρ. 1,16.
12. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Υπόμνημα εις την δευτέραν προς Κορινθίους επιστολήν του αποστόλου Παύλου, Ομιλία ΙΑ , ΕΠΕ 19,322.

Πηγή : imkastorias.gr